Romeins fietsen

Behalve van fietsen hou ik ook van geschiedenis. Ik vind het vooral fascinerend dat, hoewel het niet direct opvalt, er in Nederland toch nog veel sporen zijn uit de Romeinse tijd. Vandaag fietste ik door het land van de Bataven, dat wil zeggen de Betuwe en ook een deel van het land ten zuiden van de Waal (destijds: Vahalis). De Bataven zagen zichzelf niet als een overwonnen volk maar als een bondgenoot van de Romeinen. De Bataven hoefden dan ook geen belasting te betalen aan Rome maar wel werden ze geacht soldaten te leveren voor de Romeinse legioenen.

Door het land van de Bataven

Vlak bij mijn woning in Houten zijn de resten te vinden van Fectio, het grootste castellum in Nederland buiten Nijmegen. Dit castellum, dat vanaf begin van onze jaartelling tot ongeveer het jaar 275 in gebruik was, bood plaats aan zo'n 1100 soldaten. Fectio was strategisch gelegen, langs de (Oude) Rijn die dienst deed als Romeinse grens -de Limes- en bij de afsplitsing van de Vecht.

Fectio in de laatste bouwfase

Houten zelf moet in de Romeins tijd ook significant geweest zijn. Zo werden in in de jaren '50 naast de kerktoren midden in het het centrum resten gevonden van een stenen villa of misschien een herberg. De plattegrond van dit gebouw is zichtbaar gemaakt met straatstenen.

Ik fietste via het aan de Linge gelegen Tricht , welke naam waarschijnlijk net als die van Utrecht afkomstig is van het Latijnse Traiectium, oversteekplaats, naar Zaltbommel. Vanaf Zaltbommel oostwaarts fiets je door één van de mooiste stukjes van het Nederlandse rivierengebied. De Waal is indrukwekkend breed en de uiterwaarden zijn hier zeer afwisselend.

Één van de mooiste stukjes rivierengebied

Langs de dijk bij Rossum, destijds mogelijk Grinnes of Grinnibus geheten, heeft mogelijk een Romeins fort gelegen. Toen ik langs de locatie reed waar dit fort vermoed wordt viel me op dat aldaar er een contour van verdroogd gras zichtbaar was, ruwweg met de vorm en het formaat van een standaard castellum voor 550 man.

Zichtbare contouren van Grinnes?

Bij Rossum liggen de Heerewaarden, een smalle strook land tussen Waal en Maas. Nu stromen de rivieren meestal netjes tussen de dijken maar in de Romeinse tijd waren die er niet. Het moet daar dus zeer moerassig geweest zijn. Mogelijk heeft Caesar daar ooit listig gebruik van gemaakt. Twee Germaanse volkeren, de Usipetes & Tencteri werden hier door zijn troepen in het nauw gedreven. Wie niet verdronk werd afgemaakt of gevangen gemaakt en als slaaf verkocht. Er is hier vlakbij in de Lithse Ham ook een restant gevonden van een Romeinse tempel die een enorme omvang gehad moet hebben.

Restant tempel uit Lithse Ham

Ik fietste verder via Wamel (mogelijk als 'Ad Duodecimum' vermeld op een Romeinse kaart) langs Druten. Druten is interessant vanwege een Romeinse villa, maar vooral ook vanwege de 27 meter lange Romeinse 'rijnaak' die hier in 1973 gevonden is.

Romeinse Rijnaak uit Druten

Bij Ewijk moet een zeer luxe villa gelegen hebben. De resten marmer die ter plekke gevonden zijn waren deels afkomstig uit de keizerlijk groeve in Sparta. Voor mij vormde Ewijk nu vooral de plek om de Waal weer over te steken. De brug bij Ewijk heet overigens de Tacitusbrug, vernoemd naar de Romeinse geschiedschrijver die schreef over de Bataafse opstand (69-70 nChr.) Ik koos nu voor een route langs de noordzijde van de Waal.

Impressie Villa Ewijk

Een uiterst grappige vondst net voor Dodewaard: een hondenketting uit de tweede eeuw, compleet met hondenschedel. Wat verderop is de Romeinse oudheid echt goed zichtbaar. In de tufstenen muur van de aan de dijk gelegen hervormde kerk van Dodewaard is goed zichtbaar een Romeinse grafsteen met een 'Dodenmaal' ingemetseld. Destijds zag men er waarschijnlijk vooral een verwijzing in naar het Laatste Avondmaal van Jezus.
De grafsteen verbeeldt feitelijk de Bataaf Gummatus die diende in de Afrikaanse Ruiterafdeling van het Romeinse leger.

Ingemetselde Romeinse grafsteen

Via Wijk bij Duurstede, waar in de Romeinse tijd zeer waarschijnlijk ook een militaire versterking lag, fietste ik over de Lekdijk weer terug naar Houten. Zoals beschreven een tocht van ongeveer 125 kilometer. Helaas bleek in de vroege ochtend op de pont bij Culemborg dat ik tas met geld, telefoon, gereedschap e.d. thuis had laten staan dus al met al werden het zo 165 warme kilometers.