donderdag 30 juni 2016

De velomobiel en de dodo

Vox populi

In de vox populi op twitter en andere sociale media heeft de ligfietser geen goede naam. Dit gesundes Volksempfinden is volkomen begrijpelijk want ligfietsers zijn namelijk ook arrogante kwallen met een enorm bord voor hun kop. Ligfietsers volharden vanuit een misplaatst idealisme in een manier van voortbewegen die achterhaald, onooglijk, asociaal en gevaarlijk is. Het zijn fietsers die levensmoe zijn met hun zure biologische spruitjes-grijns van "zie mij eens bewust bezig zijn". Levensmoe, want zo laag dat je ze wel over het hoofd moet zien. En dan die calvinistische blik van "ik fiets beter dan jij," terwijl ze zich in het zure linksdraaiende yoghurt-zweet werken om vooral maar hun gelijk proberen te halen door rustige peddelende huisvaders voorbij te puffen.

Gelukkig zullen we spoedig het einde van dat lage soort meemaken. Zelfs de meest verstokte ligfietser zal niet blind kunnen blijven voor de voordelen van de laatste ontwikkelingen op fietsgebied. Let's face it: een vlot modelletje 'pedelec'-fiets is door de meeste van die laag-bij-de-grondse sandaalfietsers niet bij te houden. Op een normale elektrisch ondersteunde fiets heb je een wijde blik op de wereld en zie je dus ook eens wat anders dan autobumpers of verwilderd gras. Op een e-fiets neem je makkelijk bagage of kinderen mee, stap je snel op of af. Een e-fiets is overal goed te parkeren en kan bij de fietsenmaker op de hoek onderhouden worden. Op een e-fiets krijgt je dan soms een fris buitje over je heen, maar veel liever dat dan een nauwelijks drogere maar wel naar boterzuur-zweet stinkende banaanfietser.

Zalig zijn de laatste achter gras en motorkap verstopte ligfietsers, weldra zullen ze voor eeuwig liggen.

De velomobiel levensvatbaar?

De lezer begrijpt dat voorgaande prikkelend bedoeld is en dus niet geheel letterlijk genomen moet worden. De onderliggende boodschap is een serieuze. Misschien vormt de ligfiets, en ik wil het hier specifiek over de velomobiel hebben, wel een achterhaalde en dus tot uitsterven gedoemde tak in in de evolutionaire boom van de fiets? Biedt de velomobiel wel voldoende meerwaarde ten opzichte van nieuwere ontwikkelingen op fietsgebied zoals bijvoorbeeld de pedelec? En is de innovatieve basis van de velomobielwereld wel breed genoeg om het Darwinistische geweld van grootschaliger fietsinnovaties het hoofd te kunnen bieden? Ontwikkelt de velomobiel zich wel in een levensvatbare richting?

Geschiedenisles: een superieur stuk techniek?

Als ligfietser of velomobilist zijn we overtuigd van de superioriteit van ons vervoersmiddel ten opzichte van wat we laatdunkend 'bukkers' noemen. Hoe terecht is dat eigenlijk nog? Er valt een les te leren uit de vroege geschiedenis van de fiets. Rond 1870 kwam er een nieuw model op de markt. We kennen die fiets nu als de 'hoge bi'. Door het grote voorwiel kon deze aanmerkelijk sneller rijden dan voorgangers. De fiets kreeg daarmee een grotere actieradius en werd zo een stuk praktischer. Een andere belangrijke innovatie gebeurde zo'n 15 jaar later, in 1885. Het model dat bekend kwam te staan als de 'safety bike' is in hoofdlijnen al gelijk aan het gewone hedendaagse rijwiel. Dankzij de innovatieve toepassing van een ketting en tandwielen kon het gewenste verzet eenvoudig gerealiseerd worden zonder de omvang van het aangedreven wiel te moeten vergroten. De fietser kwam in vergelijking tot de hoge bi minder hoog te zitten wat het fietsen veiliger maakte en het op- en afstappen eenvoudiger.

Omdat de safety bike sneller, veiliger en praktischer was zou je verwachten dat het al snel gedaan was met de hoge bi. Dat gebeurde niet, integendeel zou je kunnen zeggen. Vooral onder welgestelde jonge mannen bleef de hoge bi dé fiets. Juist die hoogdrempeligheid van de hoge bi maakte het tot een aantrekkelijke fiets. Niet iedereen kon er op rijden. Ondertussen werd het voorwiel van de hoge bi juist nóg groter gemaakt zodat de fiets sneller, nog stoerder, nog duurder, nog gevaarlijker en nog hoogdrempeliger werd [bron: 1]. Uiteindelijk liep deze ontwikkeling dood, zoals we nu weten. De hoge bi werd zo'n nicheproduct dat het de dodo wel moest volgen.

Is de recent ontwikkeling van de velomobiel misschien niet veel anders dan de laatste ademstoot van de hoge bi? Lijkt arrogantie van de ligfietser niet verdacht veel op die van de aristocratische berijder van de hoge bi die letterlijk en figuurlijk neerkeek op de laagdrempelige safety bike?

Van belofte tot niche

Aan het einde van de vorige eeuw was de Flevobike Alleweder de eerste velomobiel - avant la lettre - die zich in een zeker mate van populariteit kon verheugen. Zelfs in de grotere dagbladen werd met enthousiasme over de Alleweder en de potentie van de gestroomlijnde ligfiets gerept [bron: 2]. Toen Allert Jacobs en Ymte Sijbrandij rond 2000 met de Quest op de markt kwamen werd dat door mij en vele anderen als een wat te extreme en minder toegankelijke variant van de Alleweder gezien. Behalve de hoge prijs werd vooral de grote draaicirkel door de dichte wielkasten gezien als een factor die de fiets alleen voor een kleinere groep interessant zou maken. De Quest werd desondanks toch de populairste velomobiel en daarmee ook het referentiemodel. Daarmee nam de Quest het stokje over van de Alleweder. Op haar beurt heeft de Quest sinds een paar jaar het stokje over moeten geven aan de DF van Daniel Fenn. Daarmee is de velomobiel weer een stukje minder toegankelijk geworden. Ook sneller, inderdaad maar met een lastiger instap, minder rijcomfort, minder bodemvrijheid, een lichter dus kwetsbaarder body, een hogere prijs. Ondertussen woedt op het Duitstalige velomobiel-forum extremisme ten top, volgens menigeen daar is een Quest hooguit nog geschikt als een simpele beginnersvelomobiel [bron: 3]. Bezoek anno 2016 eens een ligfietswedstrijd en het resultaat hiervan is jammerlijk duidelijk: de velomobiel is tot een nicheproduct onder de nicheproducten verworden.

Het lot van de dodo en de hoge bi ligt op de loer maar ik denk dat er ook in een wereld met e-assist fietsen en pedelecs kansen liggen voor de velomobiel. De trend van het regime van steeds snellere en daarmee vooral ook hoogdrempelige velomobielen moet dan wel doorbroken worden.

Laagdrempeligheid uit het oog verloren

Recent kocht ik een oude Flevobike Alleweder. Juist de Alleweder laat zien wat we gedurende de ontwikkeling van de afgelopen 20 jaar kwijt geraakt zijn in de zoektocht naar sneller en lichter. Het is een verrassend super laagdrempelig en 'fun' fietsje, óók voor gebruik in de stad (voor zover mijn woonplaats Houten zo genoemd mag worden). Op een bepaalde manier spring ik er zo in om even een boodschap te doen terwijl ik me wel drie keer moet bedenken om dat met de Quest te doen. Inderdaad speelt de al genoemde ruimere draaicirkel hierbij een rol maar er is meer dan dat. De aluminium-body maakt dat ik me verplaats zonder zorgen om krassen of door nieuwsgierige vingers veroorzaakte deukjes of barsten in de gelcoat. Bovendien, zo merk ik nu, maakt de compacte vorm van de fiets ook dat het rijden in het ding minder een statement is. Parkeren is ook stukken makkelijker.

Natuurlijk is de Alleweder het verleden en niet de toekomst van de fiets of van de velomobiel. Sinds de Alleweder is er veel verbeterd. Mijn moderne Quest is echt flink sneller. Als er wéér een nog snellere velomobiel op de markt komt dan de DF zal ik 'm als uit een automatisme ook willen hebben. Ik hoop echter van harte dat zowel ontwerpers als consumenten zich niet alleen botweg laten leiden door gewicht en snelheid. Het veelomvattend begrip 'laagdrempeligheid' vormt hier de sleutel. Als we samen die trend kunnen buigen dan zal de geschiedenis van de velomobiel een veel mooiere worden dan die van de dodo of de hoge bi.

Bronnen

  1. Bijker, W., 1995, Of Bicycles, Bakelites, and Bulbs: Toward a Theory of Sociotechnical Change, Cambridge [etc.]: MIT Press.
  2. Zoekvraag "Alleweder" in collectie "Kranten tot 1995" van www.delpher.nl http://www.delpher.nl/nl/kranten/results?query=alleweder&page=1&coll=ddd
  3. Macht es noch Sinn ein Quest zu kaufen? Discussie op www.velomobilforum.de http://www.velomobilforum.de/forum/index.php?threads/macht-es-noch-sinn-ein-quest-zu-kaufen.44666/

14 opmerkingen:

wim zei

Tja, ik rijd ww verkeer over 20 km nu ook met een fiets met ondersteuning en de Quest gebruik ik alleen nog voor toertochten of voor langere afstanden.

Belle zei

Het is net of je een stukje hebt hergepubliceerd dat al een paar jaar oud is. "Sinds de Alleweder is er veel verbeterd. Mijn moderne Quest is echt flink sneller. Als er wéér een nog snellere velomobiel op de markt komt zal ik 'm als uit een automatisme ook willen hebben." De DF en DF XL zijn al een tijdje uit.
"Ik hoop echter van harte dat zowel ontwerpers als consumenten zich niet alleen botweg laten leiden door gewicht en snelheid." Zie ontwikkeling QuattroVelo, die sinds kort op de markt is. Gemaakt om bagage of een kind mee te nemen en zwaarder dan de Quest.
"een vlot modelletje 'pedelec'-fiets is door de meeste van die laag-bij-de-grondse sandaalfietsers niet bij te houden." Je doet hier alsof het of-of is, alsof er geen pedelec trike bestaat (HP Velotechnik) of e-ondersteuning in velomobielen (eOrca, eWAW).
Een argument voor de velomobiel waar je volledig aan voorbijgaat is dat je er warm en droog in zit. Groot voordeel van een ligfiets is dat je geen last hebt van zadelpijn/beknelde zenuwen.
Verder wist ik niet dat het rijden in een velomobiel een "statement" is. Ik dacht gewoon een fiets gekocht te hebben die aerodynamischer en daardoor sneller is en waarin je geen zadelpijn krijgt. Vergeet ook niet dat een velomobiel veel sneller is dan al die e-bikes, uitgezonderd de pedelec (maar ook daarop moet je hard trappen om de 45 te halen) voor wat langzamere velomobilisten. Er zijn zat velomobilisten die 50 rijden en die laten de pedelec dus ook achter zich. Helemaal wanneer de batterij leeg is (ook een nadeel van 'e', vooral voor een vakantiefiets).
Eigenlijk vind ik dat je appels met peren vergelijkt. Inderdaad, een Quest is minder geschikt om boodschappen mee te doen. Zelfde geldt voor een carbon racefiets. Maak eens een vergelijk met de auto: sportauto, gezinsauto, pick-up truck, vrachtauto, compacte auto. Zo heb je ook heel veel verschillende soorten fietsen voor verschillende doelen.

rv zei

Hoi Belle,

Ik kijk niet op een jaar of twee: mijn verhaal gaat over geschiedenis en trends, over meerjarige ontwikkelingen. Ik zie die trend terug in de lijn van de meest verkochte velomobielen van de afgelopen 25 jaar: Alleweder -> Quest -> DF.

Kern van mijn betoog is dat grosso modo die trend is velomobielen steeds sneller te maken waarbij helaas 'laagdrempeligheid' verloren gaat. Risico is dat we, net als bij de hoge bi die ook steeds sneller werd, aansluiting bij niet-velomobilisten (laagdrempeligheid) missen waardoor de velomobiel de weg van de dodo kan gaan.

In een volgende bijdrage zal ik verder ingaan op het begrip laagdrempeligheid. Dat kan zoals je terecht opmerkt niet los gezien worden van verschillende toepassingen van de fiets. Ik ben het helemaal met je eens dat de Quattro een voorbeeld is van een fiets die juist niet sneller maar wel praktischer als uitgangsprincipe geeft gekozen. Ik juich dat toe maar één fiets maakt nog geen trend. Tegenwerping kan o.a. zijn dat de behoorlijk laagdrempelige Orca (maar ik heb het dan niet over de prijs) misschien wel voorgoed van de markt verdwenen is.

Ik fiets ook niet in mijn Quest bij wijze van statement - hoewel ik me soms op dat gevoel betrap als ik een peloton racefietsers voorbij ga - maar probeer het maar eens om in een Alleweder te rijden (je bent van harte welkom als je in buurt van Houten ben); het voelt alsof je meer opgaat in de menigte dan met een Quest. Dat zie ik als positief.

Wordt vervolgd!

René

Piet zei

Een paar weken geleden ben ik in een dag van Middelburg naar Groningen gefietst, bijna 350 km. Bijna geen (mee)wind, door Rotterdam e.o, hoosbuien in het groene hart en lekke banden op de dijk na Lelystad. Ik ben iets na 8 uur 's ochtends vertrokken en stapte om 21 uur in Groningen nog heel ontspannen uit mijn Quest met een bewogen gemiddeld van ruim 33 km per uur. Ik geloof niet dat een speed pedelec hier geschikt voor zou zijn en of een DF of Milan zo veel sneller zouden zijn is nog maar de vraag. Het geeft een fantastisch gevoel dit op 100% eigen kracht te kunnen doen zonder kapot aan te komen. Laat het van mijn part een niche-markt zijn, als het product ligfiets en velomobiel maar niet verdwijnt.

rv zei

@Piet ... en met de Alleweder zou ik het je ook niet na willen doen :-)

Willem zei

Ik snap precies wat jij bedoeld René wat wel meespeelt is: bij een oudere Alleweider valt een kras of deuk meer of minder niet op en een "verse glimmend gespoten Q, DF of Qua wel) overigens een leuk begin van je stukje en in mijn geval is rijstijd ook tijd en tijd is sommige dagen schaars dus.......
Grootste "voordeel" van mijn Pedelec is de acceleratie in bebouwd gebied, verkeerslichten, rotondes, bochten etc. gaat (mits veilig) veel sneller dan met de DF ondanks het feit dat de DF eerder op kruis snelheid ligt dan de Q leg je het af tegen de Pedelec. Na 58 km, 45 km/uur gereden te hebben is de batterij leeg moet je veel optrekken en gebruik je dan vol vermogen is dit 52 km. op de stand "ECO" haal ik 65 km. maar dan moet je zelf meer vermogen leveren.
Op de stand "auto" genegeerd de motor ook stroom om de accu bij te laden (heuvel af of zelf aandrijven) Inderdaad de actieradius is erg beperkt maar ik kan mij zomaar voorstellen dat, met gebruik van een 2e batterij of op het werk opladen de keus gemaakt kan worden. Als ik op het platteland zou wonen had ik niet zo snel de keuze op de DF laten vallen ik heb er ruimte zat in, accelereert goed, ook dooraccelereren van bijv. 28 >>40 is beduidend sneller als bij de Q natuurlijk is het vermogen van de Velonaut ook alleszeggend. Ik voel mij prettig en meer ontspannen in de DF, soms iets onveilig, (rotondes en kruisingen) op de Pedelec heb ik absoluut meer overzicht.
Overigens spreek ik wel eens een andere verstokte W<>W fietser op mijn vaste route, hij legt elke dag 120 km. af naar de Amsterdam Arena en terug met een "zelfbouw" Pedelec de maximum snelheid bedraagt (geknepen) 65 km/uur met een 1.6 Kw motor kan hij theoretisch 95 km/uur bij hetzelfde frontaal oppervlak voorlopig is de techniek nog in/onder gebouwd op een wat ouder Hybride frame&wielen van Gazelle voorzien van voor en achter fietstassen, maar hij is ook handig met Carbon en ander HighTech spul bovendien wil hij nog niet "teveel" opvallen.

rv zei

@willem: Ik vind de Alleweder ook heel erg mooi dus wil 'm ook zo houden maar het materiaal is veel robuuster.
Zo, veel potentie in zo'n pedelec! Uiteindelijk zouden velomobilisten hier ook van kunnen gaan profiteren als de infrastructuur meer geschikt gemaakt gaat worden voor hogere snelheden. Ik ben wel heel benieuwd wat er volgend jaar gaat gebeuren als pedelecs officieel een brommer zijn (helmplicht e.d.).

atrikecalledquest zei

Leuk geschreven !
Ik denk dat de Velomobielen een niche markt zullen blijven.
Allereerst de aanschafprijs, mijn Quest is duurder dan de auto waar ik nu in rij.
Ten tweede het opbergen. Opbergen ? Ja, laten we wel zijn, een Velomobiel staat vaker stil dan dat 'ie rijdt ! En dan moet je 'em wel kunnen stallen. Een standaard fiets of e-bike past in een huis-tuin-en-keuken schuurtje, zelfs de meeste werkgevers hebben een standaard fietsenstalling. Toen ik nog in een flatje woonde, kon ik de Optima Baron net diagonaal in de lift plaatsen, om deze vervolgens in de huiskamer te kunnen parkeren. (hmm, de Quest staat nu ook nog steeds in de woonkamer ...)
Ten derde is de infrastructuur grotendeel uitgelegd voor de (standaard) fiets. Denk aan krappe, haakse bochten, knoppen voor verkeerslichten die haast onbereikbaar zijn van onder de (schuim)kap, beugels/hekken en paaltjes in het wegdek, etc.
En ten vierde is de Velomobiel te afwijkend ten opzichte van een fiets. Een racefiets of fiets met bak aan de voorkant kan nog net, maar een ligfiets, nee, dan rij je echt voor joker. (zoals je in het stuk zelf beschrijft).
Voor mij zijn bovenstaande argumenten niet zo zwaar wegend. Ik ben in de gelukkige omstandigheid dat ik een Quest kan kopen voor de lol, niet omdat ik 'em per se nodig heb voor woon-werk verkeer. Eigenlijk is het voor mij een soort van veredelde trapauto, eentje waarmee ik gewoon plezier kan hebben.
Zo eentje waar je na een dag rijden uitstapt met spierpijn. Spierpijn in de kaken welteverstaan, vanwege die enorme glimlach die maar niet weg wil gaan.

Willem zei

Klopt René hij staat te trappelen om een "potente" motor met bijbehorende batterij en electronica in te bouwen in mijn DF echter, ik durf het (nog) niet aan bovendien haal ik zonder ondersteuning nu ook met 60-70% vermogen snelheden boven de 40-45 km/uur en train ik nog wat dus......maar er zijn momenten, na een erg drukke dag werken of vrijdagmiddag dat ik wel even wat minder ben en dan zou wat extra hulp prettig zijn om na 45 minuten fietsen aan tafel te schuiven of onder de douche te stappen.

Belle zei

René, hoeveel Nederlandse velomobielen zijn er nou helemaal? Alleweder, Strada, Quest, XS, Mango, DF, eOrca, Eurovelo QuattroVelo en HILGO. Vier van de vijf nieuwste modellen zijn niet gebouwd voor snelheid maar voor gebruiksgemak. Dan heb je echt wel een trend te pakken. Ik ken de modellen van Sunrider niet, maar volgens mij zijn die ook voor het gemak gebouwd (e-assist tot 45 km/u). Ik vergeet nu vast nog een Nederlands bedrijf. Vergeet ook niet dat de meeste velomobielfabrikanten helemaal niet in de planning hebben een massaproduct te gaan produceren. Alleen Flevobike blijft daar van dromen. Maar ook voor nicheproducten is er een markt.

Als je als maatstaf meest verkocht neemt, dan lijkt het gros van de velomobielrijders inderdaad te gaan voor sneller. Dat is ook één van de aanschafredenen voor een velomobiel, dus niet zo gek. Andere redenen zijn bescherming tegen het weer, geen zadelpijn/zenuwpijn en grotere actieradius (dankzij snelheid). Als je 35 kilometer van je werk woont, vallen gewone fietsen al snel af. Dus gelukkig richten fabrikanten zich ook op lichter, wendbaarder en daardoor sneller.

Juist door de elektrificering van de fiets, komen de snelheden weer dichter bij elkaar te liggen. Verder heb ik niet de illusie dat niets eindig is. We gebruiken geen typemachines meer en de fiets bestaat pas 199 jaar en is eigenlijk al verdrongen door de opkomst van de auto (hier hoef je maar even voor naar buiten te kijken en te tellen).

Ik krijg de indruk dat de Alleweder meer de fiets is die bij jou past omdat je iets robuust zoekt Prima toch? Daarom is het fijn dat er verschillende fietsen zijn.

rv zei

Hoi Belle,

De trend lijkt idd vooral te liggen bij de consumenten en minder bij de producenten (zeker in .nl). Dat is een interessant fenomeen. Heeft er misschien mee te maken dat er maar één de snelste kan zijn en dat andere producenten op andere aspecten proberen te concurreren.

Duidelijk is dat de markt nu nog levendig is en dat de velomobiel gelukkig nog geen hoge bi is. Omdat ik niet wil dat de velomobiel een hoge bi wordt heb ik dit verhaal geschreven.

Terzijde van het verhaal: zelf zou ik mijn Quest zeker niet om willen ruilen voor een Alleweder, hoewel die fiets voor sommige toepassingen echt geweldig is. Zoals ik al schreef ben ik van nature ook geneigd om meteen "ja" te zeggen tegen iedere snellere fiets maar ik weet ook dat dat niet garandeert dat ik er echt gelukkiger van word, zelfs niet als ik dat in eerste instantie meen te weten. Snelheid gaat (bijna) altijd ten koste van iets anders, rijcomfort, instapgemak etc. en als de kick van het net wat sneller weg is gaat het langzaamaan op die andere plekken jeuken.

Het liefste zou ik natuurlijk een flinke garage hebben en voldoende geld. Ik had dan naast de Quest en de Alleweder zeker ook een DF en een Orca en misschien nog wel meer...

Groet, René

Bastiaan Welmers zei

Hoi René,

Ik ben in 2005 van een Flevo Alleweder naar een Quest overgestapt.
Aan de alleweder had ik vooral goede herinneringen in het rijden, want het rijdt geweldig. Ik kan me niet herinneren dat ie veel trager was (ook al zal dat wel zo zijn). Wel vind ik het grote nadeel dat je er elk weekend onder lag omdat er wel weer ergens iets gepopt moest worden. De ketting is onbeschermd, in de winter is dat een ramp. Deze problemen waren met de quest opgelost. De banden op de quest gaan ook 2x zo lang mee omdat de stuurgeometrie van de quest veel beter is. Voor mij zijn dit de grote voordelen van een Quest.

Ik heb nu de keuze uit een versterkte oude zware quest en een nieuwe lichte flitsende DF. De Quest is nog steeds favoriet omdat hij rustig en comfortabel loopt, ik makkelijk in het ding stap, en in de stad durf te parkeren. Oh ja en voorzien van antilekbanden. De neus is versterkt met een extra laag koolstof en glas en daardoor niet zo kwetsbaar voor onverlaten die er op gaan zitten.

Groeten, Bastiaan

rv zei

Hoi Bastiaan,
Interessant te horen dat je Quest favoriet is. Een DF er bij lijkt me ook erg leuk :-)

Ik heb de Alleweder nog maar sinds kort en ik hoop dat het met het onderhoud niet zo erg is als je beschrijft. Op het eerste proefritje in Houten reed ik wel al de ketting kapot. Die zat er pas twee jaar op, naar het schijnt. Als er vocht in de kettingbuis blijft staan dan kan ik me voorstellen dat een ketting daar erg onder lijdt.

Groet, René - morgen kan je rondom Houten weer een Quest & Alleweder tegenkomen -

Belle zei

Er stond laatst een artikel over speed pedelecs in het blad van de Fietsersbond. Bij de meeste pedelecs is na 30 kilometer de batterij leeg. Wie verder moet heeft meer aan een velomobiel.